قال رسول اللهِ صلی الله علیه وآله:«ما مِنْ مُؤْمِنٍ ذَکَراً اَوْ اأنْثی، حُرّاً اَوْ مَمْلُوکاً اِلاّ وَللهِ عَلَیْهِ حَقٌّ واجِبٌ اَنْ یَتَعَلَّمَ مِنَ الْقُرْآنِ»[1].
پیامبر اکرم «صلی الله علیه وآله» میفرماید: هیچ زن و مرد مؤمنی نیست، چه آزاده و چه برده مگر این که خداوند بر او حقّ واجبی درد که باید (به اندازة توانش) قرآن را بیاموزد.
در احادیث اسلامی برای تعلیم و تعلّم قرآن کریم سفارش بسیاری شده و برای آن اجر و پاداش فراوانی در نظر گرفته شده است و این امر مسلمانان را بر آن داشته تا به عنوان یک تکلیف الهی قرآن را بیاموزند و به دیگران نیز آموزش دهند.
برای آموزش قرآن در هر کشوری، با توجّه به مشترکات حروف و قواعد خواندن و نوشتن آنها با قرآن، شیوههای متفاوتی به کار گرفته میشود. این شیوهها با توجه به پیشرفت فنون آموزش و ابتکار و خلاّقیّت معلّمین مؤمن و متعهّد، همیشه در حال تکامل و پیشرفت بوده و میباشد. سعی همه بر این است که در کوتاهترین مدّت، مسلمانان را با قرائت صحیح قرآن کریم آشنا کنند تا در پرتو آشنایی با معارف آن، در صراط مستقیم قرار گیرند و از نور هدایتش بهرهمند گردند.
علمای شیعه از صدر اسلام تا کنون قدمهای مثبتی در امر صحیح خوانی و آموزش قرآن کریم برداشتهاند، اوّلین قدم در امر صحیح خوانیِ قرآن کریم توسط ابوالاسود دُؤَلی از شیعیان و شاگردان برجسته امیرالمؤمنین حضرت علی بن ابیطالب علیه السلام برداشته شد، سپس توسّط دو تن از شاگردانش به نامهای نصر بن عاصم و یحیی بن یعمر تکمیل گردید، و در اواخر قرن دوّم هجری، علامتهایی که امروزه در قرآن به کار گرفته میشود، توسط خلیل بن احمد فراهیدی از شیعیان اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام برای سهولت در قرائت و آموزش قرآن انتخاب شد.
در ایران با توجّه به مشترکات فراوان الفبای فارسی و قواعد خواندن و نوشتن آن با قرآن، قدمهای مثبتی برداشته شده به خصوص در چند دهة اخیر، روشهای سادهای جهت آموزش روخوانی قرآن کریم ارائه شده و کتابهای متعددی در این باره منتشر گردیده است که هر کدام به نوبة خود دارای محاسنی میباشد.
در کتابهای تهیّه شده کمتر به سن و سال و سطح معلومات افراد توجّه شده و بیشتر آنها، علامتها و قواعد روخوانی قرآن کریم را به صورت یکسان و با تمرین کم نوشتهاند؛ برای رفع این نقیصه جزوة آموزش قرآن را در دو سطح تهیه کردیم، سطح «1» برای کلاسهای ابتدایی با استفاده از مطالبی که در کلاس اوّل ابتدایی یاد گرفتهاند و با لحن فارسی تا تضادی با آن چه که به تازگی یاد گرفتهاند نداشته باشد، سطح «2» برای کلاسهای راهنمایی و دبیرستان و با بررسی کامل علامتها از نظر شکل، اسم و تلفّظ و بیان لحن عربی آنها و اشاره به علّت تفاوت بعضی از علامتها در قرآنهای با رسم الخط فارسی با عربی و با توجّه به این که بر هر معلّمی لازم است قبل از تدریس، آگاهی کامل بر مواد تدریس و جزئیّات آن داشته باشد این جزوه را جهت آشنایی بیشتر و راهنمایی معلّمین محترم در امر تدریس آماده کردیم.
سعی ما بر این است که اصول و قواعد رسم و ضبط[2] قرآن کریم را بر اساس قرآنهای موجود در کشورهای اسلامی «فارسی، عربی، ترکی و اردو» را توضیح دهیم تا معلمین قرآن کریم با اصول نگارش و علامتگذاری کلیه قرآنهای موجود آشنا شوند؛ و سپس با توجه به این که اکثر افراد کشور ما فارس زبانند و قرآنهای موجود در کشور نیز با رسم الخط فارسی میباشد، روش تدریس خود را بر اساس همین رسم الخط (فارسی) بیان کردهایم تا ان شاء الله مورد استفاده عموم قرار گیرد.[3]
بدیهی است در صورتی که معلمین ارجمند تمایل به تدریس سایر رسمالخطها را داشته باشند، میبایست به قسمت بررسی اصول و قواعد رسم و ضبط قرآنهای موجود، مراجعه نمایند.
از خداوند متعال عاجزانه خواستارم در رسیدن به این هدف یاریمان کند.
من الله التّوفیق
[1] . مستدرک الوسائل، ج1، ص 287.
[2] . رسم القرآن، کیفیت نگارش کلمات قرآن است از نظر حذف و زیادت حروف، وقف و ابتدای کلمات و ...
ضبط القرآن، علامتهایی است که کیفیت تلفظ صحیح کلمات را از نظر فتحه، کسره، ضمه، سکون، تشدید و ... مشخص میسازد.
[3] . مطالبی که در رابطه با رسم الخطهای مختلف بیان شده و همچنین بررسی و مقایسه قواعد و مطالب روخوانی با قواعد و مطالب مشابه در زبان فارسی، مخصوص معلّمین میباشد.