دانشمندان اهل سنت بر این عقیده اند که جضرت زهرا ـ سلام الله علیها ـ پنج سال قبل از بعثت پیامبر گرامی اسلام(ص) به دنیا آمده است. از این رو گفته اند: در همان سالی که قریش خانه کعبه را بنا می کرد آن حضرت متولد شد. اما محدثین و علمای شیعه، ولادت حضرت زهرا(س) را پنج سال بعد از بعثت پیامبر اکرم(ص) دانسته و در این زمینه روایاتی را نیز از اهل بیت ـ علیهم السلام ـ نقل کرده اند.
| بر عالمیان رحمت رحمن زهراست | در هر دو جهان سرور نِسوان زهراست |
| نوری که دهد شاخه طوبی از اوست | کوثر که خدا گفته به قرآن زهراست |
شیخ صدوق در کتاب امالی از امام صادق(ع) نقل می کند که آن حضرت فرمود: در هنگام ولادت حضرت فاطمه، خدیجه شخصی را به نزد زنان قریش فرستاد و از آن ها خواست تا به خانه او بیایند و در هنگام وضع حمل به او کمک کنند، اما زنان مکه برای خدیجه پیغام دادند که تو به سخنان ما گوش نکردی و با یتیم ابی طالب ـ که مال و ثروتی نداشت ـ ازدواج کردی، لذا ما به کمک تو نخواهیم آمد. خدیجه از این پیغام غمگین شد و در حال اندوه به سر می برد که ناگهان چهار زند گندمگون بلند قامت را ـ که همچون زنان بنی هاشم بودند ـ مشاهده کرد که بر وی وارد شدند. خدیجه از دیدن ایشان نگران شد اما یکی از آن چهار زن به سخن آمد و گفت: ای خدیجه! نترس و محزون مباش که پروردگار تو ما را فرستاده و ما خواهران تو هستیم. من ساره ام، این آسیه همسر فرعون است که همدم تو در بهشت خواهد بود. آن دیگری مریم دختر عمران و نفر چهارم کلثوم خواهر حضرت موسی است. خداوند ما را نزد تو فرستاده تا در هنگام وضع حمل به تو کمک کنیم.
| نوری زخدیجه چون قمر پیدا شد | از مکه ستاره سحر پیدا شد |
| در بیستم ماه جمادی الثانی | گنجینه یازده گهر پیدا شد |
حضرت زهرا(س) در شرایطی از تاریخ قدم به عرصه وجود نهاد که هنوز ابرهای تیره تفکر جاهلیت بر سر زمین حجاز سایه افکن بود و زن در نظر اعراب، موجودی پست و بی ارزش بلکه مایه خجلت و سرافکندگی به شمار می آمد تا آنجا که هرگاه به یکی از آنان خبر تولد نوزاد دختری را می دادند چهره اش از خشم سیاه می شد و خود را برای دفن او در زیر خاک آماده می ساخت.
با وجود این، رسول خدا(ص) بر خلاف این رسم و اندیشه جاهلانه، از تولد زهرای مرضیه بسیار خوشحال شد و با اظهار شادی همواره در تکریم این دختر و بزرگداشت شخصیت او می کوشید. نقل است هر زمان که فاطمه زهرا بر رسول خدا(ص) وارد می شد آن حضرت به پاس احترام دختر خویش، تمام قامت در مقابلش می ایستاد و گاه به رسم ادب و محبت بر دستان وی بوسه می زد.
| ای روی تو جلوه گاه سرمد زهرا | وی سینه تو بهشت احمد زهرا |
| عید تو بُود ببخش عیدی ما را | زان دست که بوسیده محمد زهرا |
بیستم ماه جمادی الثانی، سالروز ولادت اختر تابناک آسمان عصمت، فاطمه زهرا ـ سلام الله علیها ـ است.
حقیقت آن است که شخصیت والا و مقام و موقعیت شگفت انگیز این بانوی بزرگ جهان اسلام از ابتدای ولادت تا کنون ـ که نزدیک به چهارده قرن از آن می گذرد ـ آنچنان که باید و شاید شناخته نشده است.
مقام معظم رهبری در سخنانی که در همین باره ایراد داشته اند، می فرمایند:
«وقتی انسان به روایاتی که مربوط به فاطمه زهرا(س) می باشد و از زبان ائمه ـ علیهم السلام ـ صادر شده است مراجعه می کند، می بیند زبان معصومین ـ علیهم السلام ـ نسبت به این بزرگوار، آن چنان زبان ستایش و خضوع و خشوع است که برای کسی که مقام والای فاطمه زهرا(س) را ندانسته باشد، ممکن است مایه تعجب باشد. از خود پیامبر اکرم(ص) که پدر و مربی این مخدره ی بزرگوار بود تا امیرالمؤمنین که همسر او بود و تا فرزندان او یعنی ائمه(ع) ـ هر کدام راجع به زهرای اطهر جمله ای گفته اند و آن را با زبان تعظیم و ستایش بیان کرده اند. این نشان دهنده آن مقام والا و توصیف ناشدنی است که حقیقتا برای ذهن قاصر ما، آن علو درجه معنوی و ملکوتی امّ الائمة النجباء ـ سلام الله علیها ـ قابل درک نیست.»
خانه فاطمه(س) در مدینه، خانه ایثار و کمک به محرومان بود و دردمندان و مستمندان این شهر آنگاه که از همه جا درمانده و ناامید می شدند، رو به خانه کوچک، اما پر خیر و برکت فاطمه می آورند.
در سال های نخستین هجرت پیامبر اکرم(ص)، هنگامی که حسن و حسین(ع) فرزندان خردسال زهرای اطهر، بیمار شده بودند حضرت زهرا به همراه سایر اعضای خانه، نذر کردند که در صورت شفا یافتن این دو جگر گوشه رسول خدا، سه روز روزه بگیرند. در پی ظهور نشانه های بهبودی در چهره حسن و حسین(ع) اعضای این خانواده به نذر خویش وفا کرده، سه روز روزه گرفتند. اما در غروب هر سه روز قطعه نانی که برای افطار خویش فراهم کرده بودند به یتیم و مسکین و اسیری درمانده که درب منزل آن ها را می کوبید بخشیدند و خود گرسنه شب را به صبح رساندند.
در پایان روز سوم، خداوند سبحان جهت تقدیر و ستایش از این همه اخلاص و ایثار، سوره «هل اتی» را در شأن علی، فاطمه، حسن و حسین ـ علیهم السلام ـ نازل فرمود و این حرکت شگفت انگیز را برای همیشه در سینه تاریخ ثبت نمود.
| پناه عالمی درگاه زهراست | بشر حیران زقدر و جاه زهراست |
| صراط او صراط مستقیم است | که راه رستگاری راه زهراست |
همیشه فصل مهمی از هنر و ادبیات دینی به شرح و توصیف زندگی شخصیت های بزرگ تاریخ و از جمله پیامبران الهی، ائمه معصومین و علمای فرزانه و وارسته اختصاص یافته است و اندیشمندان و هنرمندان متعهد همواره کوشیده اند با خلق آثار نفیس علمی و هنری، به معرفی این الگوهای راستین زندگانی بپردازند.
در این میان، مجموعه کتاب های علمی و تاریخی، و نیز شعر و داستان هایی که به منظور تشریح ابعاد، فضایل و کمالات اخلاقی و رفتاری بانوی نمونه اسلامی حضرت زهرا(س) نوشته شده، بسیار گسترده است. برخی از آن ها عبارتند از:
1 ـ بیت الاحزان، تألیف مرحوم حاج شیخ عباس قمی؛
2 ـ فاطمه زهرا از ولادت تا شهادت، تألیف سید محمد کاظم قزوینی؛
3 ـ زندگانی حضرت زهرا و دختران آن حضرت، تألیف سید هاشم رسول محلاتی؛
4 ـ چشمه در بستر، نوشته مسعود پور سید آقایی؛
5 ـ کشتی پهلو گرفته، نوشته سید مهدی شجاعی؛
6 ـ زندگانی حضرت زهرا، تألیف آیت الله ناصر مکارم شیرازی؛
7 ـ فاطمه زهرا یاس عصمت، نوشته عبدالرحیم موگهی؛
8 ـ فاطمه گلواژه آفرینش، تألیف واحد خواهران دفتر تبلیغات اسلامی؛
9 ـ سیمای فاطمه در قرآن و عترت، نوشته عبدالحسین اشعری؛
10 ـ کتابنامه حضرت زهرا، تألیف ناصرالدین انصاری.
نقش دعا، عبادت و نیایش در زندگی فاطمه زهرا ـ سلام الله علیها ـ بسیار برجسته و چشمگیر است و آنگونه که از روایات دینی و گزاره های تاریخی بر می آید، آن حضرت علی رغم وظایف سخت و طاقت فرسایی که در داخل خانه بر عهده داشت در عبادت و راز و نیاز با خداوند متعال نیز بسیار کوشا بود و بخشی مهمی از اوقات خویش را به اقامه نماز، تلاوت قرآن و دعا به درگاه ایزد منان اختصاص می داد. تا آنجا که یکی از بزرگان اهل سنت به نام «حسن بصری» می گوید:
«در میان این امت، هیچ کس عابدتر از فاطمه نبود؛ زیرا آن حضرت در مقام عبادت آن قدر روی پاهای خود ایستاد که قدم هایش ورم کرد.»
و نیز در حدیثی، پیامبر عظیم الشأن اسلام خطاب به سلمان می فرماید:
«ای سلمان! خدای تعالی چنان دل و جان و اعضا و جوارح دخترم فاطمه را به عبادت پر کرده که یکسره برای عبادت و فرمانبرداری حق تعالی، خود را از همه چیز فارغ ساخته است.»
حضرت زهرا(س) با همه عظمت و شکوه دست نایافتنی و فضایل و خصایص توصیف ناپذیرش، الگویی کامل برای بشر معاصر و نسل های آینده است و آشنایی با اخلاق خانوادگی و رفتارهای اجتماعی اش، سرآغاز گام نهادن به سمت روشنایی و معنویت و دوری از انحطاط و تاریکی هاست.
آری آن ستاره درخشان آسمان هدایت، حامل انوار الهی و جامع صفات برجسته انسانی است و زندگی کوتاه و پر فراز و نشیب اش آکنده از رمز و رازهای شگفت انگیز عبودیت و بندگی.
او آن زمان که در محراب عبادت، نماز برپا می دارد، فرشتگان آسمان را به تعجب وا می دارد و آن گاه که با دستان کوچکش گرد و خاشاک را از چهره پدر می زداید، قلب رنج کشیده پیامبر را تسکین می بخشد و آن موقع که در منزل همسر، رنج آسیاب و زحمت حمل مشک آب را متحمل می شود، تحسین امیرمؤمنان را بر می انگیزد. و در آن ساعت که قطعه نان افطاری خویش را به مسکین و یتیم و اسیری درمانده هدیه می کند، فرشته وحی را برای تقدیر و ستایش از این حرکت و نزول گلبانگ آیات قرآنی به جنبش و حرکت در می آورد و در آن لحظات که در هجران پدر، کوهی از مصایب و شداید بر او فرود می آید، صبر جمیل را پیشنه خود می سازد و در همه این حالات، پیشانی عبودیت و سپاس بر درگاه ایزد منان به زمین می ساید. آری فاطمه(س) ستاره ای درخشان و الگویی بررگ و کامل برای همه عصرها و نسل هاست.
مجله «المورد» که در کشور عراق به چاپ می رسد، در بررسی اشعار زنان صدر اسلام، در بیست و چهارمین شماره، مقاله ای را به قلم دکتر لیلا محمد ناظم الحیالی از دانشکده ادبیات دانشگاه مستنصریه بغداد، تحت عنوان «نگاهی به شعر فاطمه زهرا(س)» به چاپ رسانده که در بخشی از آن آمده است:
«فاطمه (س) متکلمی بس فصیح بود و سخنرانی بسیار شجاع. خطبه او که در کتاب «بلاغات النساء» ذکر شده، بسیار مشهور است. او در آن خطبه احساسات مردم را نسبت به پیامبر اکرم(ص) برانگیخت. همچنین فاطمه شاعر نیز بوده است. ابن رشیق قیروانی می گوید: فاطمه شعر نیز می سرود و اشعار زیادی از او نقل شده است. از بهترین نمونه های شعر عاطفی که احساسات شاعر را منعکس می کند شعر فاطمه(س) است که حزن و اندوه از آن می چکد و عواطف و ناله از آن سر می کشد.
از میان سخنان حضرت زهرا(س) خطبه آن حضرت در مسجد مدینه که پس از رحلت رسول خدا(ص) و در میان جمعیت مهاجر و انصار بیان شده معروف و مشهورتر است. این خطبه که علمای بزرگ شیعه و اهل سنت ـ از جمله ابن ابی الحدید معتزلی ـ با سلسله سندهای مختلف آن را نقل کرده اند، از نظر علمای ادب و فصاحت و بلاغت، هم سنگ و هم افق با خطبه های غرّا و شگفت انگیز امیرمؤمنان، علی(ع) است و از لحاظ نظم ظاهری و مفاهیم و معانی و عبارات فوق العاده و تحسین برانگیز می نماید.
آن حضرت خطبه خویش را ابتدا با تحلیلی عمیق و فشرده از آفرینش جهان آغاز کرده، به تشریح توحید، صفات پروردگار و اسما حسنای خداوند می پردازد سپس مقام والای پیامبر اکرم(ص) و آثار و برکات رسالت آن حضرت را برای مردم جزیرة العرب بیان می کند، آنگاه به توصیف قرآن و انوار و اسرار این کتاب مقدس مشغول شده، همگان را به تبعیت از فرامین جاودانی آن فرا می خواند.
در بخش های بعدی حضرت زهرا(س) به معرفی خود و بازگویی فضایل و مناقب امیرمؤمنان علی(ع) می پردازد و نقش اهل بیت را در استحکام پایه های دین مبین اسلام، به مهاجر و انصار یادآور می شود و ضرورت تبعیت و همگامی و همراهی آنان با این وارثان قرآن و پیامبر را خاطر نشان می سازد و در پایان حقوق اجتماعی و اقتصادی خویش را طلب می کند.
شیعیان از دیرباز به این خطبه شگفت انگیز با دیده عظمت نگریسته، بر اساس سنتی نیکو، به خواندن، یادآوری و حفظ آن می پردازند.
حضرت فاطمه زهرا(س) در همه حالات و شرایط، پیشانی عبودیت بر درگاه معبود یگانه بر زمین می سایید و گلواژه های حمد و ستایش بر زبان مبارکش جاری می شد. در این قسمت به گزیده هایی از نیایش های ستایش گرانه آن حضرت توجه فرمایید:
ـ آفریدگارا! حمد و ستایش و منت و فضل از آن توست، نعمت و شکوه و فرمانروایی و ملکوت، از آن توست. قدرت و افتخار، سروری و منت و بزرگواری از آن توست. یکتایی و ستایش بی همتایی و قداست و عظمت و آمرزش و والایی تو راست.
ـ خدایا! هر ستایش پاک و پسندیده و هر مدح ارجمند و سخن نیکو و زیبا، که سخن و گوینده آن را بپسندی، تنها شایسته توست.
ـ ستایش و حمد مرا با نخستین حمد ستایشگران و ثناگویان بپذیر. تکبیر و تهلیل و سخن نیک و زیبایم را با کلام نخستین تکبیر گویان و ثناخوانان پروردگار جهانیان، پذیرا باش.
ـ ستایشم را از آغاز روزگار تا روز رستاخیز، متصل گردان.
حمد و ستایشی همسنگ ذرات ریگ ها، تپه ها، کوه ها، و به شمار جرعه های آب دریاها و قطرات باران و برگ درختان و عدد ستارگان و هموزن خاک ها و دانه ها و سنگریزه ها و ذرات آسمان ها و زمین و آنچه در آن ها و میان آن ها و زیر آن ها و بالای آن هاست.
پدید آورنده : اسماعیل پرور
