کمک کنم؟ نکنم؟ پول بدم؟ پول ندم؟ راست میگه؟ نمیگه؟
اینها سوالاتی است که به محض برخورد با یکی از این افراد به ظاهر نیازمند و پراکنده در سطح شهر به ذهن انسان هجوم می آورند و حسابی آن را درگیر خود می کنند. دست آخر هم بدون پاسخی روشن ذهن را رها کرده و می روند.
این سوالات که فکر ما را مشغول می کنند و ما هم نوعا جوابی برای آنها نداریم از برخورد دو «باور» تولید می شوند.
باور اول
این باور که از دین و فطرتی بیدار سرچشمه می گیرد هر انسان پاک دل و متدینی را تشویق بلکه امر می کند به نوع دوستی و کمک به نیازمندانی که توان رفع مشکلشان را ندارند.
مستند این باور، علاوه بر حکم فطرت، آیات و روایات فراوانی است که هریک دلیل مستقلی برای این اعتقادند.
آیاتی که در بین اموال مومنین حقی برای سائل و محروم قائل است «وَ فی أَمْوالِهِمْ حَقٌّ لِلسَّائِلِ وَ الْمَحْرُوم» (19/ذاریات) و آنها را از راندن با خشنونت او برحذر می دارد «وَ أَمَّا السَّائِلَ فَلا تَنْهَرْ» (10/ضحی).
یا آیه ای که اطعام نکردن مسکین را از گناهانی بزرگ و عامل ورود به جهنم معرفی می کند. آنجا که از مجرمین سوال می کنند «مَا سَلَکَکمُْ فىِ سَقَرَ* قَالُواْ لَمْ نَکُ مِنَ الْمُصَلِّینَ* وَ لَمْ نَکُ نُطْعِمُ الْمِسْکِین» (42-44/مدثر) اهل جهنم در پاسخ به بهشتیان، عوامل ورود به سقر (مکانى در جهنم) را چنین بیان مىکنند که ما چون اهل نماز و اهل اطعام مسکین نبودیم، جهنمى شدهایم.
قرار گرفتن «اطعام نکردن مسکین» در کنار «ترک نماز»، نشان از حرام بودن آن دارد. بنابراین اطعام مسکین و کمک به رفع مشکل او از واجبات دینی خواهد بود که نه تنها لازم است بلکه در ردیف الزامات مهم دینى قرار دارد.
باور دوم
این باور مستند به تجربیات شخصی و نیز آمار و گزارشات رسمی و غیر رسمی مسئولان مربوطه است که اعلام می دارد اکثر این به ظاهر نیازمندانی که بر سر راه انسان قرار می گیرند صلاحیت دریافت کمک را ندارند و این یعنی به باد دادن پول بی زبانی که راحت به دست شما نرسیده است و این قطعا خوشایند کسی نیست.
در این باره توجه شما را به یک گزارش و یک مشاهده جالب جلب می کنم:
آیه ای که اطعام نکردن مسکین را از گناهانی بزرگ و عامل ورود به جهنم معرفی می کند. آنجا که از مجرمین سوال می کنند «مَا سَلَکَکمُْ فىِ سَقَرَ* قَالُواْ لَمْ نَکُ مِنَ الْمُصَلِّینَ* وَ لَمْ نَکُ نُطْعِمُ الْمِسْکِین» (42-44/مدثر) اهل جهنم در پاسخ به بهشتیان، عوامل ورود به سقر (مکانى در جهنم) را چنین بیان مىکنند که ما چون اهل نماز و اهل اطعام مسکین نبودیم، جهنمى شدهایم
گزارش یک مسئول
تکدی گری
معاون خدمات اجتماعی سازمان رفاه و خدمات اجتماعی شهر تهران از وجود مافیای تکدی گری در پایتخت خبر داد و افزود:
تعداد زیادی از متکدیان ساعت کار، محل و موقعیت از پیش تعیین شده برای تکدی گری دارند و در ساعت معینی توسط خودروهای سواری جمع آوری می شوند.
اوالی افزود: زمانی که خودروهای ویژه جمع آوری متکدیان در معابر شهر تردد می کنند متکدیان با استفاده از پیامک یکدیگر را مطلع می کنند و در یک چشم بر هم زدن خیابان عاری از متکدی می شود. (خبرگزاری مهر 25/3/1389)
سید صادق اوالی گفت: گدایان تهران روزانه بیش از 50 هزار تومان و ماهیانه یک و نیم میلیون تومان درآمد دارند. (خبرگزاری مهر 14/02/1389)
مشاهده یک شهروند
از چهره و نوع ادای کلمات توسط او به راحتی می‌شد فهمید که ایرانی نیست، به سمت من که آمد دستپاچه شدم و با خودم گفتم کاش یک مقدار انگلیسی بلد بودم تا آبروریزی نشود. نزدیک‌تر که شد گفت: «من مسلمان، تو مسلمان، من غریب، تو در وطن، پول بده برادر» جانم! «پول بده غذا خرید» با خودم گفتم، این هم از فلان کشور فهمیده که هیچ جای دنیا مثل ایران به این راحتی به همدیگر پول نمی‌دهند تا غذا خرید! گفتم: «ببخشید، کیف پول همراهم نیست» گفت: «ایرانی باشرف، ایرانی باغیرت» گفتم: «عرض کردم پول ندارم» ول کن نبود، باز هم گفت: «تو مرد بزرگی هست، تو درد مرا می فهمی» خلاصه آن قدر گفت و گفت که به ناچار 200 تومان دادم و راهی شدم. چند قدمی که آمدم دیدم ای دل غافل کیفم نیست، سریع برگشتم، اما اثری از گدای وارداتی و اهل و عیالش نبود. دست از پا درازتر به محل کارم برگشتم و مدام زیر لب می‌گفتم: «تو غریب، من در وطن، تو سر من گذاشت کلاه، دمت گرم!»
اینجاست که این سوال جدی پیش می آید که بالاخره چه باید کرد؟ اگر کمک نکنیم می ترسیم آن آیات و روایات دامن گیر ما شوند؛ اگر کمک کردیم و پولمان بر باد رفت چه؟
راه حل این مشکل
راهی را که می توان به کمک عقل و نقل برای حل این مشکل ارائه کرد بدین قرار است:
1. اگر از روی قراینی مطمئن شدیم که درخواست کننده نیازمند واقعی است و آنچه را که می گوید حقیقت است مانند این موارد: کسی او را به ما معرفی کرده است؛ یا خود ما مدتی است که او را می شناسیم؛ یا اینکه در مورد خواسته اش تحقیق کرده و به درستی ادعا او پی برده ایم و ... در این موارد لازم است تا بر اساس آن آیات و روایات به مقداری که برایمان امکان دارد به او کمک کنیم.
در این گروه افرادی قرار دارند که یا تکدی گری، شغل آنها شده است، یا با چرب زبانی و ارائه انواع و اقسام مدارک و اسناد پزشکی، تحصیلی، دادگاهی و ... قصد کلاه برداری دارند
تکدی گری
2. اگر از روی شواهد، قراین و نشانه هایی مطمئن شدیم که درخواست کننده نیازمند واقعی نیست بلکه با این کار قصد اخاذی و یا اغراض نا مشروع دیگر دارد لازم است تا از هر گونه کمک به او خودداری کنیم.
در این گروه افرادی قرار دارند که یا تکدی گری، شغل آنها شده است، یا با چرب زبانی و ارائه انواع و اقسام مدارک و اسناد پزشکی، تحصیلی، دادگاهی و ... قصد کلاه برداری دارند.
به این دسته، افرادی را هم می توان اضافه کرد که کمک به آنها مصداق کمک به ظلم و فعل حرام است مانند معتادان و کسانی که شغلشان بهره کشی از زنان و کودکان و اقشار ضعیف جامعه است.
گذشته از این که بر اساس قانون کشور ما تکدی گری جرم است (همان مصاحبه خبرگزاری مهر 25/3/1389) و کمک به وقوع یک جرم خودش جرم محسوب می شود.
در همین زمینه سوالی از مقام معظم رهبری شده است که توجه به پاسخ ایشان بسیار راهگشاست:
سوال: کمک به کسانى که در کوچه و خیابان تکدّىگرى (گدایى) مىکنند چه حکمى دارد؟
جواب: اگر این عمل ترویج دروغ، بیکارى و تکدىگرى و تخلف از قانون باشد باید از آن اجتناب شود. مىتوانید صدقات و تبرعات را به مؤسسات مورد اطمینانى که در این زمینه فعال هستند بدهید. (پایگاه اطلاع رسانی مقام معظم رهبری، پرسشهای متداول)
3. اگر برای ما اطمینانی به یک طرف حاصل نشد؛ نه صدق او برای ما روشن شد و نه کذب او. در این مواقع از کمک کردن آنی پرهیز می کنیم. ضمن عذر خواهی از او مشخصات و مدارک لازم برای تحقیق را خواستار می شویم. به مقداری که اطمینان حاصل شود بررسی می کنیم. بعد از اینکه حقیقت و میزان نیاز واقعی او برای ما روشن شد در حد امکان از او دستگیری می کنیم.
در اینگونه موارد اگر فرد درخواست کننده اهل فریب و نیرنگ باشد مطمئن باشید که به سرعت خود را جمع و جور کرده و دست از سر شما بر می دارد و می رود.
باید به هم کمک کنیم؛ دولت و ملت تا بساط این درخواستهای خیابانی و تکدی گری که هر روز با چهره ای جدید ظهور می کند برچیده شود و در عوض راههایی مطمئن و در دسترس برای کمک کنندگان و نیازمندان واقعی بوجود آید تا کمک های مردمی و دولتی بدون هیچ هرز رفتنی تمام و کمال و با سرعت به دست نیازمندان حقیقی برسد. ان شاء الله
